Huỳnh-thục-Vy | Thấy gì qua vụ Snowden?
Huỳnh-thục-Vy | Thấy gì qua vụ Snowden?
Vụ scandal Edward Snowden gây
chấn động không chỉ khắp nước Mỹ mà còn là đề tài bình luận trong nhiều giới có
quan tâm trên thế giới. Là người Việt Nam, chúng ta nhìn thấy gì qua chuyện này? Có không ít nguỵ biện cũng
như những bối rối thích đáng liên quan đến vấn đề luật pháp, đạo đức và công lý
đã nảy sinh xung quanh chuyện này.
Xét về mặt luật pháp và chính trị
Động cơ thật của Snowden là gì, anh ta còn thủ đắc thêm thông tin
nào khác ngoài những điều đã được báo chí công khai và cựu nhân viên hợp đồng
kỹ thuật tình báo này có bán những tài liệu bí mật mà anh ta có được cho Trung
Quốc hoặc Nga hay không là những điều chưa được tiết lộ. Snowden đã từ Hawaii
bay sang Hong Kong và ở đó trong thời gian những thông tin tối mật về việc
chính quyền Hoa Kỳ thực hiện những chương trình theo dõi các cuộc điện thoại và
hoạt động internet của người dân được tiết lộ.
Tại sao không phải là ở đâu khác mà là ở Hong Kong – một phần lãnh thổ của Trung
Quốc? Anh ta không thể kém thông minh đến nổi không chuẩn bị trước cho mình nơi
tỵ nạn để đến nổi khi không ở lại Trung Quốc được, anh phải đệ đơn xin tỵ nạn
đến nhiều nước và lần lượt bị từ chối? Hay là, sau khi có trục trặc trong việc
sắp xếp với chính quyền Bắc Kinh, anh buộc phải rời Hongkong?
Những người có khuynh hướng thiên tả ở Mỹ cùng với các tập đoàn tư
bản, có thể nói, đã trợ giúp đắc lực cho sự lớn mạnh về kinh tế cũng như uy tín
ngoại của Trung Quốc trên thế giới (như họ đã từng góp phần gia tăng sức mạnh
ngoại giao cho cộng sản Bắc Việt), chúng ta hoàn toàn có thể hoài nghi về
Snowden theo hướng này. Một hành động vì tiền có sự thôi thúc về mặt tinh
thần của tư tưởng chính trị?
Một ví dụ sống động về chuyện này. Tôi biết một người
Mỹ da trắng
làm ăn ở Việt Nam. Khi được hỏi về tình trạng đàn áp nhân quyền ở Việt
Nam. Anh ta nói: tôi vẫn thấy nhiều người tham gia mạng xã hội và
viết blog tự do mà không hề chịu sự sách nhiễu nào(?). Khi so sánh Việt
Nam với Hoa Kỳ, anh ta tỏ vẻ buồn bã và cho rằng người Việt thật may
mắn khi được sống trong một đất nước ít tội phạm hơn nước Mỹ. Không
phải
người Mỹ nào cũng nhận thức sống động những gì họ được hưởng ở Mỹ là rất
tốt đẹp, dù không hoàn hảo. Snowden đã sinh trưởng ở Mỹ, được nhìn thấy
mọi
điều tốt đẹp vậy mà khi bỏ trốn xong, anh ta nói với báo chí rằng anh lo
lắng
cho an toàn của người thân và điều đó làm anh “không ngủ được”; trong
khi
cho đến nay, người thân của anh vẫn bình yên vô sự với tất cả phẩm giá
trong
một nền pháp trị vào hàng tốt nhất trên thế giới. Cách phát biểu đầy
dụng ý của
anh cho thấy anh đang cố gắng biện minh cho hành động chưa xác định được
động
cơ của mình và tỏ rõ thái độ chính trị thiên tả. Liệu anh có thể yên tâm
bỏ
trốn để lại bố mẹ khi anh ở Trung Quốc, Bắc Triều Tiên hay Việt Nam hay
không? Snowden cho rằng anh bị buộc phải “tìm nơi tỵ nạn ở
một quốc gia chia sẻ cùng giá trị”. Tôi e rằng anh phải từ bỏ nước Mỹ để
tìm
thấy một nơi “lý tưởng”, phù hợp với giá trị của mình ở những quốc gia
như Nga,
Venezuela…
Xét về mặt luật pháp, việc một nhân viên làm trong ngành tình báo
tiết lộ thông tin tối mật liên quan đến an ninh quốc gia là một hành động phản
bội, phản bội lại lời thề trung thành với đất nước và mang thông tin do hệ
thống tình báo thu thập được đưa ra công khai là một hành vi đánh cắp tài sản.
Trong một xã hội dân chủ, người ta không tranh đấu để bảo vệ quyền riêng tư và
tự do dân sự bằng cách tiết lộ thông tin tình báo. Nếu anh muốn đấu tranh cho
Tự do và Quyền của người dân sao anh không chọn cách là một nhà hoạt động Nhân
quyền, thay vì là một nhân viên chính phủ trong ngành tình báo? Nên nhớ Hoa Kỳ
không là thiên đường nhưng cũng không phải là địa ngục của những nhà hoạt động
xã hội như Trung Quốc và Việt Nam. Có biết bao nhóm bảo vệ Nhân quyền trên đất nước này.
Người ta có thể chỉ trích bằng những lời lẽ nghiêm khắc nhất, có thể tự
theo đuổi những cuộc điều tra và phanh phui thông tin về tình trạng lạm dụng
quyền lực của giới lãnh đạo theo cách khác mà không cần phải đánh cắp tin tình
báo và đối mặt với cáo buộc hình sự nặng nề.
Xét trên bình diện đạo đức và Công lý
Chúng ta có thể nhìn nhận vụ việc theo một chiều hướng khác. Dù
việc tiết lộ này ảnh hưởng không nhỏ đến uy tín của Hoa Kỳ trước Trung Cộng và
Nga, nhưng vì những tiết lộ (có thể) chỉ giới hạn trong việc chính quyền Hoa Kỳ
theo dõi người dân, chứ không phải là những bí mật có thể khiến nước Mỹ bị tấn
công, nên tạm thời giả định những tuyên bố tốt đẹp về động cơ của anh là sự
thật. Nếu chỉ xét vấn đề trên bình diện đạo đức, chúng ta có thể dành sự
cảm thông nhất định cho hành động này nếu động cơ thật đúng như lời anh nói. Và
một lần nữa chúng ta lại phải đối mặt với một vấn đề mang tính triết học
và là một mâu thuẫn cố hữu trong hệ thống triết chính trị của con người: an
ninh cho đa số hay tự do cá nhân nên được ưu tiên. Thực sự, xã hội con
người luôn ở trong một tình trạng mâu thuẫn và mọi nỗ lực đều mang tính tương
đối, việc giữ cân bằng là vô cùng cần thiết.
Chính quyền Obama cho rằng việc theo dõi là phụ hợp với Đạo luật
Patriot và vì phục vụ cho cuộc chiến chống khủng bố. Đó có vẻ là một lý khá
tốt. Nhưng nếu những vụ việc như vậy chìm trong bóng tối mà không có nguy cơ bị
phát hiện, chính quyền sẽ tiếp tục có những hành động vượt quá quyền lực đến
thế nào nữa? Mục đích chỉ tốt đẹp thực sự khi phương pháp thực hiện nó là đúng.
Không thể nhân danh tập thể quốc gia để tước đoạt tự do cá nhân vì, “phúc lợi
quốc gia” thực chất là gì khi phúc lợi của cá nhân bị xâm phạm? Ở một khía cạnh
nào đó liên quan đến Công lý, Snowden đã làm một điều cần thiết, với điều kiện
là chúng ta có thể xác định được lợi ích của hành động này lớn hơn thiệt hại
chung mà nó gây ra cho nước Mỹ. Dù hành động này vi phạm nghiêm trọng luật pháp
của một nền dân chủ đầy thành tựu và mang lại sự trừng phạt lớn dành cho người
thực hiện, việc tiết lộ thông tin này vẫn có hai tác dụng tích cực:
1. Nó là một hồi còi sắc ngọt cảnh báo chính quyền Obama nói riêng
và các chính trị gia Hoa Kỳ nói chung về những giới hạn của quyền lực mà họ đã
được người dân trao cho trong một thể chế dân chủ, rằng sự lạm dụng và đi quá
xa gây tổn hại cho nền dân chủ là không chấp nhận được. “Quyền lực có xu hướng
tha hoá…”, điều đó không có ngoại lệ. Thiển nghĩ, sau vụ này, Chính quyền Hoa
Kỳ sẽ cân nhắc hơn trong cung cách làm việc, cân bằng lại những hành động của
mình để giữ thế thăng bằng động tích cực giữa một bên là tự do cá nhân với một
bên là an ninh của đất nước và sinh mạng của công dân Hoa Kỳ. Vụ phanh phui này
dấy lên một làn sóng phản đối dữ dội từ những nhà hoạt động Dân quyền. Những
phản đối này là liều thuốc đắng nhưng có ích cho mọi chính quyền. Nó ngăn cản
những lạm dụng lớn hơn có thể xảy ra trong tương lai. Bây giờ chỉ là chương
trình giám sát các cuộc gọi điện thoại và hoạt động internet; nếu không được
cảnh báo, sự vượt giới hạn sẽ dẫn chính quyền đến những lỗi lầm không thể cứu
vãn đe dọa nền dân chủ tự do, dù với mục đích ban đầu là bảo vệ mọi công dân
Hoa Kỳ khỏi khủng bố hay là những mục tiêu tốt đẹp khác.
2. Vụ tiết lộ thông tin này sẽ là một báo động hữu ích khác cho
ngành tình báo Hoa Kỳ. Họ sẽ ý thức sinh động hơn nhu cầu rà soát lại toàn bộ
hệ thống tình báo cùng các kẽ hở của nó. Những năm trở lại đây, chúng ta nghe
rất nhiều thông tin về việc các bí mật tình báo, quốc phòng, tin học… của Hoa
Kỳ bị đánh cắp mà kẻ chủ mưu hoặc được lợi không ai khác hơn là Trung Cộng và
trục các nước bất hảo. Nguyên nhân lớn của những sự cố này là do có nhiều nhân
viên tình báo Hoa Kỳ cấu kết với Trung Cộng. Vậy là chưa nói đến việc nhiều
nhân viên cao cấp trong các tập đoàn tư bản khổng lồ của Hoa Kỳ bị Trung Quốc
mua chuộc để lấy đi những bí mật công nghiệp. Hơn bao giờ hết, ngay thời điểm
này, Hoa Kỳ phải chính đốn lại hệ thống nhân sự và kỹ thuật để bảo vệ các thành
tựu của mình trong sự nổi dậy đầy thách thức, bất hảo và hung hăng của Trung
Cộng. Trung Cộng hiện nay rõ ràng đã thể hiện là kẻ đối địch với các quyền lợi
cốt lõi của Hoa Kỳ, đặt ra thách thức nghiêm trọng đối với vị trí bá chủ của
Hoa Kỳ cũng như an ninh hiện tại và tương lai nhân loại. Mặc dù các tập đoàn tư
bản chỉ chú tâm lợi nhuận hay các trí thức thiên tả ở Hoa Kỳ bị mê hoặc bởi tư
tưởng cánh tả có cố tình lấp liếm mối nguy hiểm này chăng nữa, sự việc vẫn
không thể khá hơn nếu Hoa Kỳ không giải quyết tận gốc vấn đề. Vì chúng ta không
biết chính xác chừng nào (dù biết sớm muộn) thì quốc gia độc tài hung bạo này
sẽ sụp đổ từ bên trong, nên mọi sự cẩn tắc phải được đặt lên hàng đầu.
Nói với các bạn ở Việt Nam
Vài dòng cuối cùng dành riêng cho các dư luận viên ở Việt Nam. Sẽ
thật là lố bịch nếu các bạn đánh đồng Snowden với những người đối kháng đấu
tranh cho Dân chủ ở Việt Nam. Mọi sự đánh đồng, một cách logic, nên được
đặt trên cùng nền tảng với hai đối tượng tương đồng nhất định. Ở đây, hai đối
tượng này quá khác biệt, hoạt động trong hai lĩnh vực cũng quá khác biệt, dù
kết quả là cùng vạch trần những sai phạm của chính quyền. Thật vậy, bày tỏ quan
điểm chỉ trích chính quyền và tiết lộ thông tin tình báo không hề giống nhau về
bản chất. Trong thể chế dân chủ, việc tiết lộ thông tin tình báo là một tội
hình sự nặng nề, còn việc bày tỏ thái độ phê phán chính quyền một cách ôn hoà
không bao giờ bị khép vào tội hình sự. Chính quyền Trung Quốc và Nga nhân vụ
scandal này để đánh trả lại những chỉ trích của Hoa Kỳ về vấn đề Nhân quyền. Vì
thế, không lý luận dài dòng, một sự thực sự không thẻ chối cãi là: bất chấp
hành động của Snowden, người thân của anh vẫn được an toàn trong mọi sự tôn
trọng của chính quyền và luật pháp; điều này không thể xảy ra ở Trung Quốc,
Việt Nam và nhiều nước khác. Các bạn thử hỏi, nếu có một người trong Tổng cục
II tiết lộ bí mật của đảng Cộng sản rồi bỏ trốn ra nước ngoài, người thân của
anh ta có được yên không, hay là sẽ chịu đựng mọi trấn áp từ Nhà cầm quyền cộng
sản?
Có lẽ chúng ta sẽ không bao giờ biết được những gì đã thực sự xảy
ra. Nhưng dù sao chúng ta cũng có thể khẳng định rằng, dù vụ Snowden đã phơi
bày những khiếm khuyết trong ngành Hành pháp Hoa Kỳ, nhưng một người Mỹ đủ cân
nhắc và kiên nhẫn cũng như không chịu sự tác động của một thế lực bất hảo, sẽ
không chọn cách đấu tranh cho quyền riêng tư và tự do dân sự như cách của
Snowden.
Huỳnh Thục Vy
Sài Gòn ngày 6 tháng 7 năm 2013
No comments:
Post a Comment